Í Bændablaðinu sem kom út í dag er grein eftir Guðmund Lárusson, bónda á Stekkum í Flóa og fyrrverandi formann Landssambands kúabænda, sem ber heitið „Hver er framtíð kúabænda“. Þar sem greininni er beint sérstaklega til kúabænda, leyfir LK sér að birta hana í heild sinni:

 

„Ég velti því stundum fyrir mér hver raunveruleg staða kúabænda er, bæði fjárhagslega en ekki síður félagslega. Fjárhagslega skiptist stéttin að mér sýnist í tvennt; þá sem eru með gamlar, skuldlausar fjárfestingar og því viðunandi afkomu, og svo þá sem eru með nýlegar fjárfestingar og skuldugir, þess vegna í tvísýnni stöðu og eru jafnvel líkur á að sumum þeirra
búa verði ekki forðað frá gjaldþroti. Nú kann einhver að segja, var þeim ekki nær, ekki þurfa allir að búa  stórt í nýjum fjósum. Ef til vill er eitthvað til í því en gallinn er hins vegar sá að skuldugu búin eru væntanlega stærðar- og vinnulega best búin til að takast á við framtíðina þar sem krafa verður áfram um lækkun framleiðslukostnaðar, sem flestir hugsandi menn eru sammála um, enda viðurkennt í stefnumörkun LK þar sem beinlínis er stefnt að 35% lækkun á næstu árum.

Skuldlausu búin eru hins vegar flest i smærri kantinum með gamlar byggingar sem henta illa framtíðinni. Þegar erfiðleikar steðja að eins og nú er staðreynd að oft koma fram harðar umræður og upp spretta einstaklingar og samtök sem reyna að koma fram breytingum, hvort heldur er á þjóðfélaginu sem heild eða umhverfi einstakra starfsstétta. Í þessu ljósi gæti maður vænst mikillar umræðu um stöðu og framtíð landbúnaðar hér á landi, en er það svo?
Greinaskrif bænda um stöðu og framtíð landbúnaðar eru sjaldséð, helst að Indriði á Skjaldfönn haldi uppi mjög þarfri umræðu um tófuplágu af mannavöldum. Þess vegna fagnaði ég því þegar ég las grein í Bændablaðinu um hvort útflutningur
mjólkurvara væri raunverulegur kostur, eftir Runólf Sigursveinsson, einn reyndasta ráðunaut landsins. Þessi grein kallar svo sannarlega á umræðu, hugsaði ég, því þarna setur
Runólfur fram býsna róttækar hugmyndir sem vissulega er þörf á að skoða í fullri alvöru.
Enn hef ég ekki séð nokkur viðbrögð við þessari ágætu grein, hvorki frá forystu bænda né mjólkuriðnaðarins. Ég hef lengi verið þeirrar skoðunar að það sé ekki spurning um
hvort heldur hvenær bændur þurfa að horfast í augu við minnkandi tollvernd og aukinn innflutning landbúnaðarvara.
Hvort það gerist vegna alþjóðasamninga á vegum WTO eða
vegna inngöngu í ESB skiptir í sjálfu sér engu máli og þegar horft er til þess hvort þessi staða komi upp eftir 5 eða 20 ár skiptir það í raun engu máli heldur. Það sem skiptir máli er að landbúnaður hér á landi verði undir þessar breytingar búinn þegar þær verða.
Nú veit ég að margir eru mér ósammála og halda því fram að einmitt nú höfum við séð enn frekari takmarkanir á hverskonar innflutningi, ekki síst í tíð núverandi landbúnaðarráðherra. Gott og vel, en trúa bændur því að núverandi tollvernd og hvers kyns
höft verði hér um aldur og ævi og trúa bændur því því virkilega að hérlendir neytendur muni sniðganga innfluttar landbúnaðarvörur og kaupa eingöngu íslenska framleiðslu, jafnvel þó þær innfluttu verði ódýrari? Ég held að þetta sé tálsýn, tengslin milli bændastéttarinnar og fólks í þéttbýli
fara þverrandi og þegar láglaunafjölskyldan í Breiðholti er að kaupa í matinn, jafnvel þó hún hugsi hlýtt til hérlendra bænda, verður það hálftóm buddan sem endanlega ræður valinu.
Mér finnst það því skynsamlegt af LK að samþykkja framtíðarstefnumörkun þar sem m.a er stefnt að lækkun á
framleiðsluvörum greinarinnar.
En hvernig er það hægt án þess að slík lækkun komi einvörðungu niður á bændum? Ég held því fram að nokkrar leiðir séu færar að þessum markmiðum. Í því sambandi er rétt
að skoða hugmyndir Runólfs ofan í kjölinn og oft hefur verið skipuð nefnd af minna tilefni en þessu. Runólfur leggur beinlínis til að með skipulögðum hætti verði stefnt að útflutningi, það mundi þýða aukna framleiðslu mjólkur án þess þó að fastur kostnaður aukist, betri nýtingu fjósa og tækja og þar með væntanlega betri afkomu greinarinnar. Í öðru lagi vil ég benda á grein Jóhanns Nikulásarsonar góðbónda, sem birtist á vef LK naut.is, en þar leggur hann fram róttækar breytingar
á leiðbeiningarþjónustu við kúabændur sem án efa myndu hjálpa þeim til að ná fram settum markmiðum um lækkun kostnaðar. Það er reyndar umhugsunarefni hvers vegna
Bændablaðið hefur ekki birt þessa grein, því stundum hafa greinar af vef LK ratað á síður þess blaðs, en þær greinar hafa þá væntanlega fallið meir að skoðunum stjórnar BÍ. Þá er ekki hægt að horfa fram hjá stærðarhagkvæmni kúabúa, en þar
er mikið verk óunnið og þar er ég einvörðungu að horfa til stækkunar venjulegra fjölskyldubúa, en með nútíma fjósgerð og mjaltatækni er hægt að tala um byltingu í vinnuaðstöðu. Þá er ekki endalaust hægt að horfa fram hjá þeirri staðreynd að með tiltölulega einfaldri aðgerð er hægt að lækka framleiðslukostnað mjólkur verulega og renna jafnframt styrkari stoðum undir framleiðslu nautakjöts. Með innflutningi á nýju, afkastamiklu
kúakyni og því að ganga jafnframt inní norrænt kynbótastarf
er hægt að auka samkeppnishæfni kúabænda gagnvart innflutningi mjólkurvara verulega.
Samruni fyrirtækja í mjólkuriðnaði og nánara samstarf hefur leitt til verulegrar lækkunar á vinnslukostnaði mjólkur, neytendum til hagsbóta. Ég tel að leita eigi eftir samstarfi og
ef til vill samruna við erlend mjólkuriðnaðarfyrirtæki með enn frekari hagræðingu sem markmið. Ef hins vegar ekkert verður að gert er hætt við að íslensk framleiðsla verði undir í samkeppni við innflutta vöru, nema því aðeins að tryggt verði um ókomna framtíð að ekki komi til aukins innflutnings.
Trúa bændur því virkilega að slíkt sé hægt og hver getur í reynd ábyrgst að svo verði? Enginn, hvorki Alþingi né nokkur ríkisstjórn getur lofað því að núverandi kerfi verði óbreytt um
ókomna framtíð.
Ráðamenn í landbúnaði hafa síðustu misseri notað nánast alla orku, tíma og fjármuni til að berjast gegn hugsanlegri aðild að ESB. Baráttu gegn því sem þeir vilja alls ekki sjá gerast, en hvernig væri að nota það afl sem býr í samtökum bænda til
að berjast fyrir því sem þeir vilja virkilega sjá gerast í nánustu framtíð? Því varla getur nokkur starfsstétt byggt framtíð sína á draumsýn og óskhyggju. /Guðmundur Lárusson“.