Haraldur Benediktsson, formaður Bændasamtaka Íslands ritaði grein með ofangreindum titli í Morgunblaðið laugardaginn 7. ágúst sl. Greinin fer hér á eftir í heild sinni. 

 

„Umræðan um frumvarp til breytingar á búvörulögum hefur verið skrautleg undanfarna daga. En hvert er raunverulegt efni málsins? Í frumvarpinu er engin eðlisbreyting gerð á gildandi lögum. Það er ekki heimilt að markaðssetja mjólk sem framleidd er utan útgefins greiðslumarks. Það hefur ekkert með að gera að ekki geti verið samkeppni um kaup mjólkur af bændum, úrvinnslu hennar og markaðssetningu. Öllum, sem hafa leyfi heilbrigðisyfirvalda til vinnslu á mjólk, er heimilt að kaupa og vinna mjólk. Þannig gæti sem dæmi Ölgerðin hafið móttöku mjólkur og markaðssett afurðir. Ummæli þess efnis að frumvarpinu sé beint gegn Vesturmjólk eða þar áður Mjólku, er dæmi um að verið sé að blanda saman tveimur ólíkum hlutum í umræðunni.

Hvort eigi að banna að setja mjólk á markað sem framleidd er utan greiðslumarks er annað mál. Þannig getur landbúnaðarráðherra í raun, að fenginni umsögn framkvæmdanefndar búvörusamninga, heimilað markaðssetningu slíkrar mjólkur á innanlandsmarkaði. Eða hreinlega ákveðið að gefa út stærra greiðslumark, sem myndi innifela alla mjólkurframleiðslu. Hins vegar er útgefið greiðslumark, kvótakerfi, til að stýra framleiðslumagni í takti við innanlandsneyslu. Greiðslumarkið er einnig grunnur að framleiðsluskyldu á bændur. Þannig hefur verið búið um hnútana að bændur eru skyldaðir til að framleiða mjólk fyrir innanlandssölu á grundvelli þess. Slíkum skyldum fylgja síðan ákveðin réttindi. Hugmyndin um sektargreiðslur er vafalaust tekin úr landbúnaðarkerfi ESB, en þar eru bændur sektaðir um háar fjárhæðir, ef þeir fara yfir kvóta sína. Þar eru nú margir ósiðirnir.

Umrætt frumvarp bætir, eins og áður sagði, engu við gildandi lög nema úrræðum til að bregðast við brotum á þeim. Að mínu viti eru lögin skýr, en í þau hefur vantað viðurlög. Hvort þau brjóta gegn atvinnufrelsisákvæðum stjórnarskrárinnar verða aðrir að dæma um og eðlilegt að þeir sem telja á sér brotið biðji dómstóla að skera þar úr um. Það er hins vegar að verða einskonar lenska hér að lög geti ekki staðið nema skýrt sé kveðið á um refsiúrræði. Er þá í lagi að brjóta lög, ef refsiákvæði vantar?

Fjölbreyttari flóra vinnslu- og söluaðila á að geta aukið vöruval og gæði, neytendum og framleiðendum til heilla. Miklu frekar ætti að vera skýrt kveðið á um að hið stóra fyrirtæki MS ætti að afhenda mjólk til vinnslu, sem safnað hefur verið saman frá bændum og farið í gegnum strangt gæða- og heilbrigðiseftirlit. Forsvarsmenn MS ættu miklu frekar að fagna innkomu fyrirtækja á markaðinn sem vilja vinna og markaðssetja vörur úr íslenskri mjólk. En að sjálfsögðu, ef allir sitja þá við sama borð gagnvart þeim lögum og reglum sem gildandi eru.

Hvort núverandi kvótakerfi og fyrirkomulag »landbúnaðarkerfisins« á rétt á sér er allt önnur umræða. Bændur hafa margsinnis lýst sig tilbúna til að endurskoða slíkt fyrirkomulag. Nú síðast í tengslum við samkomulag um skerðingar á búvörusamningum frá 18. apríl 2009. Ekkert skal dregið undan í því að núverandi fyrirkomulag hefur marga galla. En öfgarnar eru líka til í hina áttina. Í fréttum RÚV 4. ágúst sl. sagt frá því að Arion banki hafi selt tvö svínabú. Á þeim tíma sem bankinn rak búin hafi hann tapað rúmlega 100 kr. á hverju framleiddu kg af kjöti. Allt þetta lendir endanlega á neytendum. Hringir það engum bjöllum um að eitthvað þurfi að fara betur?

Endurskoðun búvörulaga strandar miklu oftar á stjórnmálamönnum sem vilja ekki eða treysta sér ekki til að ræða efnislega um sameiginlega hagsmuni bænda og neytenda. Heldur fellur umræðan í far »hefðbundins fárviðris« um vafasama landbúnaðarstefnu. Þannig hafa bændur nú beðið árum saman eftir að ákvæðum gildandi laga um verðmiðlun mjólkur verði breytt. Breytingar sem t.d. lækka »gegnumstreymisgjöld« í ríkissjóð um hundruð milljóna króna.

Landbúnaður er ekki atvinnugrein sem getur staðið undir öllum duttlungum hins frjálsa markaðar. Það gerir hann heldur ekki hjá nánast neinni þjóð. Um hann verður hins vegar að ríkja samstaða og bændur eru fullkomlega meðvitaðir um að breytingar þurfa að vera á hverjum tíma. Enda er það margstaðfest að þjóðin hefur miklar mætur á sínum landbúnaði.“